नेवाः दुने दलित विवाद व 'माया' फिल्म

सानुराजा शाक्य

नेवाः दुने सुं नं दलित मदु। नेवाः दुने दुपिं फुक्कं जातया नेवाःत नेवाःत हे खः धकाः नेपाल सरकार, दलित आयोग, स्थानीय विकास मन्त्रालय, सम्बन्धित नेवाःतय् जातीय संगठन व नेवाः संगठनत सहमति जुयाः थ्व विवादयात ज्यंकेधुंकूगु खः। तर थुकियात हानं म्वाकेगु कुतः सरकारया स्थानीय विकास मन्त्रालय मार्फत शुरु याःगु दु। नेवाःतय् विरोधय् वःगु थुज्वःगु पंगःयात चीकेगु शक्ति नेवाःतय्सं मथँसें मगाः ।

थौंकन्हय् नेवाः दुने छुं जातीय पुचःयात दलित यायेगु षडयन्त्रया जाः निगू कथं ग्वःगु खनेदु। छखे संसदय् दलित आयोग विधेयक २०६७ स दलित धाइपिं विधेयकया अनुसूची दुथ्याःपिं जातत जुइ धकाः च्वयातःगु दु। उगु अनुसूचीइ दलित वर्गया सूचीकृत पहाडे मूलया नेवाः जातीय अनुसूची धकाः १. कपाली २. कुसुले ३. पोडे ४. च्यामे ५. देउला ६. खड्गी ७. कसाही यानाः न्यागू जातया नेवाःतय्त दुथ्याकेगु षडयन्त्र याःगु दु। दलित आयोगय् 'देउला' जात घाकातःम्ह छम्ह नेवाःयात नं सदस्य दयेकूगु नेवाः दुने दलित दु धकाः क्यनेगु मेगु षडयन्त्र खः ।

थ्वया न्ह्यःया नेपाल सरकार, राष्ट्रिय दलित आयोगया दलित जातीय अनुसूची विवरणय् नेवाः दुनेया छुं नं जातीय समुदाययात अनुसूची दुमथ्याकुसे नेवाः दुने दलित मदु धकाः नेपाल सरकारं हे स्वीकार याना तयेधुंकल। तर छम्ह निम्ह ब्यक्ति विशेष ब्रम्हूतय् चाहनाय् स्थानीय मन्त्रालयपाखें न्ह्यब्वःगु विधयेकय् हानं नेवाः दुनेया जातीय समुदाययात दलितय् घाकेगु षडयन्त्रं नेवाःत आक्रोशित दु। छुं नं अनुसूची जातीय समुदाय तनेत छुं ब्यक्ति विशेषया मनय् वल धायेवं तुं याये दइ मखु उकिया नितिं अध्ययन, कार्यदल वा अनुसूची संशोधन यायेगु कार्यदल सार्वजनिक रुपं गठन यानाः उकिया रिपोर्टया लिधंसाय् जक जुइ। गथे आदिवासी जनजाति अनुसूचीइ न्हापा ५९ गू जातीय समुदायया नां दुथ्यानाच्वंगु खः। सूचीकृत जातिया धलः संशोधन यानाः छुं जनजातिय्त बिस्कं पहिचानया लिधंसाय् सूचीकृत जुइमाल धकाः लिखित निवेदनत यक्व खायेवं थगुने नेपाल सरकारं डा. ओम गुरुङया संयोजकत्वय् आदिवासी जनजाति सूचीकरण कार्यदल दयेकाः उगु कार्यदलं लांलां अध्ययन यानाः तने माःगु व लिकायेमाःगु यानाः संशोधित सूचीया प्रतिवेदन प्रधानमन्त्रीयात लःल्हाःगु खः। कार्यदलया उगु प्रतिवेदनय् आः ८१-८३ गू आदिवासी जनजातिया नां सिफारिश यानातःगु दु। अझ नं थ्व कार्यान्वयनया नितिं विधयेकया रुपय् मवःनिगु जूगुलिं प्रतिवेदनया रुपय् जक सीमित दनि। तर दलित जातीय अनुसूचीइ न्हापा दुमथ्याःगु छुं नं जातीय पुचः तनेत थुकथं वैधानिक लँपु लिनाः विधेयक न्ह्यब्वःगु मदु ।

पेश यानातःगु विधेयकय् नेवाःतय् दलित समुदाय धकाः न्हय्गू जातीय पुचःयात दुथ्याकातःगु दु। थुकियात नं षडयन्त्रपूर्वक छगू हे जातियात गुकथं त्वाकलय् तयाः त्वाःथले त्यन धइगु क्यं। कपाली व कुसुले धइगु छगू हे जातीय पुचः खः। थ्व समुदाययात निकू थलाः नेवाः दुने यक्व दलित पुचः दु धइगु क्यनेगु षडयन्त्र खः। थ्व समुदायया मान्यता प्राप्त निकाययात छिपिं दलित मखु धकाः स्वय्म दलित आयोगं पौ बियातःगु दु। थुकथं हे खड्गी व कसाही नं छगू हे जातीय पुचःयात हेपे यानाः दुथ्याका तल। थ्व समुदायया संगठनतसें नं थःपिं दलित मखु धकाः विधिवत् रुपं दलित आयोगं स्वीकार यानातये धुंकाः नं हानं दलितय् ल्वाका छ्यायेगु कुतः धइगु नेवाःतय्त कमजोर यानाः फाइदा ब्रम्हूतसें नयेगु षडयन्त्र हे जक खः। गन तक पोडे, च्यामे व देउलाया खँ दु। थ्व समुदाय मध्ये च्यामे धइगु नं च्यामखलः (लिच्छवीकालिन च्यागू राजपरिवारया खलः, अष्टमातृकाया च्यागू खलः कथं थुइकातःगु) यात ब्रम्हूतसें क्वह्यंकाः धाइगु खँग्वः 'च्यामे' हे कायम यायेत स्वःगु नं सम्बद्ध जातियात अपमान याःगु खः। थौकन्हय् थःत च्यामे धाइपिं सुं नं मदु। उकथं हे नेवाः दुने सम्मानित थर द्यःला (द्यःया पाःलाः) यात छुं ब्रम्हूतसें पश्चिम नेपालया देउवा, देउजा थर नाप ज्वःलाकाः 'देउला' धकाः तयेत स्वयाच्वंगु जक खः। द्यःलातय् वैधानिक संगठन द्यःला समाजं नं थःपिं दलित मखु धकाः दलित आयोगनिसें स्थानीय विकास मन्त्रीयाथाय् तक धाः वनेवं थुपिं नं दलित मखु दलितया धलखं लिकाये धुंकूगु हे खः। द्यःला समाजं थःगु समाज दुने याःगु सर्वेक्षणय् अधिकांश द्यःलातय्सं थःपिं दलित जुइगु पक्षय् मदु धइगु हे बिचाः बिउगु खः ।

थःपिं दलित मखु धकाः नेवाः पहिचानय् च्वनेत तयार जूपिं नेवाः जातीय पुचः व नेवाः दुने फुक्कं समानताया लिधंसाय् नेवाः पहिचानय् छप्पँ जुइत नेवाःतय् प्रतिनिधिमूलक फुक्कं खलः पुचःत सहकार्य यानाच्वंगु दु। सामाजिक सम्मिलीकरणया नितिं थ्व छगू उत्कृष्ट नमूना खः ।

थुकियात न्ह्यज्याके फत धाःसा मेगु सछिदँ दुने नेवाः दुने दुगु थीथी थरत गौण जुयाः नेवाः पहिचान प्राथमिकताय् लाइ। थुकियात पुष्टि जुइकथं वंगु शनिवाः जक प्रदर्शित जूगु नेवाः फिल्म 'मायां' नं क्यं। न्हापा दुगु नेवाःतय् विभेद थौंया इलय् गुलि सान्दर्भिक मजू धकाः क्यनेत 'माया' सफल जूगु दु ।

तथाकथित राज्यसत्तां नेवाः दुने दयेकेत स्वःगु विभेदया अन्तया निंतिं फुक्क नेवाःत छप्पँ जुयाच्वंगु थ्व इलय् नेवाःतय् थ्व पलाःयात असफल यायेगु षडयन्त्र यानाच्वंपिं राज्यसत्ता कब्जा यानाच्वंपिं छथ्वः ब्राम्हणवादी सोचया ब्रम्हूत जक खः। थुकी रघु पन्त थेंज्याःपिं थःगु पदया दुरुपयोग यानाः नेवाःतय्त तछ्यायेत स्वयाच्वंपिं खलपात्रत खने मदयेक नेवाः दुने हे नं दयेफु। थ्व खँया पुष्टि स्वयम् स्थानीय विकास मन्त्री आदिवासी जनजातितय् नामय् ब्रम्हूतय् च्यः जुइत तयारम्ह पूर्णकुमार शेर्मां याःगु खः। द्यःला समाजंनिसें नेवाःतय् प्रतिनिधितसें उगु विधयेक संशोधन जुइमाल धकाः धाःवंबलय् नेवाः दुने दलित दयेकेगु ज्या जिं यानागु मखु प्रधानमन्त्री कार्यालयया राजनीतिक सल्लाहकार रघु पन्तं याःगु खः धकाः थःगु नालायकी क्यन। छथ्वः ब्रम्हूत छाय् नेवाः दुने दलित दयेकेत सनाच्वन? थुकिया लिउने नेवाःतय्त आदिवासी जनजातिया धलखं लिकायेगु, नेवाःतय्त ल्वाकेगु व आदिवासी जनजाति आन्दोलनं हुया छ्वयेवं थःपिंसं न्हापांनिसें यानावयाच्वनागु राज्यसत्ताया भोगयात निरन्तरता बियाच्वनेगु तःधंगु षडयन्त्र सुलाच्वंगु दु ।

More Stories Like this