लिबाःसां धिसिलाःगु संविधान हे माः

उत्तमराज शिलाकार

न्हूगु संविधान नापं स्वानाच्वंगु सरोकारया विषय धइगु संघीयता व राज्य पुनर्संरचना खः। थुगु विषयया खँ ज्यंकेत इलय् हे राज्य पुनर्संरचना आयोग नीस्वनाः ज्या न्ह्याकेमाःगु खँय् आदिवासी जनजातितय्सं बः बिया वयाच्वंगु खः। थुगु विषययात कयाः संविधानसभाया ई बिना वंलिसे संघीयताया पक्षधरत दकलय् सतर्क जुइमाः कथं कायेगु याना वयाच्वंगु खः। इलय् संविधान वये मफुगुलिं थुगु विषय ध्याकुनय् लाःवनीगु सम्भावना यक्व दु ।

राज्य पुनर्संरचनाय् जनजातितय् भविष्य सुलाच्वंगुलिं सकल जनजातितय्सं चिउताः प्वंकेमाःगु हे जुल। उकिं थुगु खँयात कयाः सरकारयात दवाब बीगु निंतिं दवावमुलक ज्याझ्वःत न्ह्याका वनेमाःगु खनेदु। संघीय गणतान्त्रिक व्यवस्थाय् हे जक नेवाः लगायत आदिवासी जनजाति, मधेशी व दलिततय्त दयेमाःगु अधिकार सुनिश्चित जुइगु कारणं नं हरेक जनजातितय्सं थुकिया सवालय् बिउगु सुझावयात बिचाः यायेमाः।

संविधानसभाया झिंछगू समितिं न्ह्यब्वयातःगु अवधारणा कथं आःया संविधान तयार जुल धाःसा उकी आदिवासी जनजाति नेवाः लगायत लिउने लानाच्वंपिं समुदाय व उत्पीडित भाषाभाषीया समुदाययात नं विशेष अधिकार बियाः अधिकारसम्पन्न याये फइ। थःथःगु अधिकार क्षेत्रय् स्थानीय आदिवासीयात अग्राधिकार नापं आत्मनिर्णयया अधिकार (थःपिनि बारे थःपिंसं हे निर्णय याये दइगु अधिकार) तकं सुरक्षित जुइ। थुकी दुने नेवाः राज्यय् नेवाःतय्गु अधिकार नं दुथ्याइ। थःपिनिगु भाषा, संस्कृति, प्राकृतिक श्रोतया उपभोग व राजनीतिक स्थान, क्षेत्रीय अधिकार, मातृभाषा संरक्षण व जातीय व्यवसाय संरक्षणया निंतिं नं संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र आवश्यक जूगु खः। उकिं नेवाः लगायत थीथी जनजातितय्सं थुगु संविधान ल्यंकेगु कुतः न्ह्याकां तुं वनेमाः। अन्तरिम संविधानय् अंकित जुयाच्वनेधुंकूगु संघीयता, धर्म निरपेक्षता व गणतन्त्रयात सुरक्षित यायेगु अन्तिम ई धकाः क्वःछिनातःगु जेठ १४ गतेया न्हि नं आः पुलेधुंकल। आः उगु संविधानसभाया म्याद थप दछि अप्वयेकूसां झीसं सम्बन्धित निकाययात धाःसा खबरदारी याना हे च्वनेमाः। वंगु निदँया ई सितिकं छ्वः थें थ्व दछिया ई सितिकं छ्वये मजिल ।

संविधानसभाया चुनाव धुंकाः स्थापित मुख्य स्वंगू दल नेकपा (माओवादी), नेपाली कांग्रेस व नेकपा (एमाले) पाखें हे संविधान निर्माणयात क्वःछीगु खँय् सुयागुं निगू मत मदु। संविधानसभाय् संविधानया छुं नं बुँदात पास यायेत स्वब्वय् निब्व (दुई तिहाई) बहुमत माः। उकिं नं दकलय् अप्वः मत हयेत ताःलाःगु नेकपा (माओवादी) पार्टीया भूमिका थुकी झन हे अप्वः दु। संविधान दयेकेत निदँया निश्चित ई तयाः संविधानसभाय् झिंछगू समिति स्वनाः ज्या न्ह्याकूगु खः। आः अन्तिम इलय् वयाः तकं राज्य पुनर्संरचना, माओवादीया लडाकु समायोजन, राज्य व्यवस्थाया पुनर्संरचनाया खँय् खँ क्वःछी फयाच्वंगु मदुनि। थुगु खँय् सहलह यायेत सरकार पक्ष व विपक्षया दथुइ खँ न्ह्यानाच्वंसां खँ मिले जुइ फयाच्वंगु धाःसा मदुनि। आः संविधानसभाया म्याद थप याःगु दु। थ्व इलय् जूसां जिम्मेवार स्वंगू दलं सहमतिया राजनीतियात निरन्तरता बीमाःगु खनेदु। राजनीति यायेगु धइगु सत्ता न्ह्याकेत व सत्ताय् वनेत जक मखु। देशय् सुशासन स्थापना यायेत व जनतायात राहत बीत नं खः। पार्टी हितया ज्याखँ यायेगु पार्टी दुने जक सीमित जुइमाः। देश व जनताया विरोधय् ज्या याइपिं नेतातय्त जनतां ययेकी मखु। बरु खबरदारी याइ। थःपिनि स्वार्थय् जक ज्याखँ याइपिंत लिपा भविष्यय् जुइगु चुनावय् सुनां नं वास्ता याइ मखु। उकिं थ्व खँयात नेतातय्सं आः हे वाःचायेकाः देय्या भविष्य बांलाकेगु ज्याय् आः हे कुतः याना वनेमाः ।

सरकार धइगु माःगु देशय् राज्य व्यवस्था बांलाक न्ह्याकेत व जनतायात माःगु सुविधा व राहत बीत खः। तजाःगु मेचय् च्वनाः सत्ताया चाकुमाकु सवाः कयाः जनताया हिचःतिया कर जक पचे यानाच्वनेगु, जनताया दुःख कष्ट वास्ता मतसे च्वनेत खःसा सरकार छु यायेत माल? आः तक देशय् ग्वःगूमछि राज्य व्यवस्था हिलेधुंकूगु दु। ग्व ले सा नेपालय् देश विकास जूगु? जनताया हितय् छुं ज्या यानाः सरकारं न्हाय् तयेफु ला? थज्याःगु हे जनताया असन्तुष्टिं यानाः नेपालय् धुचापतिं व्यवस्था हे हिला च्वनेमाःगु दु। स्थिर राज्य व्यवस्था मदुगु, जनहितया चिउताः तइपिं नेतात म्हो जूगु व राज्य सत्ताया उपभोगया निंतिं जक राजनीति याइपिं नेतात दुगुलिं नेपाःमि जनतां दुःख सी मालाच्वंगु खः ।

नेपालय् अधिकांश व्यक्ति गरीब, थाय्बाय् व भूमि मदुपिं दु। उकिसंन राज्यं तिरस्कार यानातःपिं दलित जाति, समाजं उचित थाय् मबिउपिं मिसा वर्ग, थःगु भूमिइ थम्हं धइथे ज्या न्ह्याकाच्वने मफुपिं जनजातित दु। थज्याःपिनिगु समस्या ज्यंकेत हे संघीय गणतन्त्र माःगु खः। राज्य सत्ताया सवाः न्हापांनिसें कयाच्वंपिं यथास्थितिवादीतय्सं अझ नं नेपालय् जातीय राज्य, महिला मुक्ति, दलित व मधेशीया सवालय् कय्कुंगु विचाः तयाच्वंगु दु। थज्याःपिंसं हे आः संविधानय् संघीयताया विरोधय् धर्मनिरपेक्षता व संघीय गणतन्त्रयात तकं संस्थागत याके मबीगु लागिं अनेक षडयन्त्र यानाः संविधान नापं इलय् हयेके मबिल। झीसं थज्याःगु खँयात बांलाक वाःचायेकाः सरकार, दल व दलया नेतातय्सं खबरदारी यानाः इलय् हे संविधान तयार याकेत वा दछि थप यायेधुंकूगु ईयात सही रुपं छ्ययेकेत स्वयेमाः। उकी दुने जूसां संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रयात स्थापित यायेमाः। थुकिं हे झी सकल नेपाःमिपिनि हित जुइ। ई लिछ्याःसां यदि न्हापा थें हे जक राजनीतिक पार्टीतय् दथुइ अलमल अलमल यानाः संविधान च्वयेगु ज्याय् ढिलासुस्ति जक याइगु खःसा झीसं उमिगु विरोधय् हाकनं सः थ्वयेके फयेकेमाः। नेपाली जनतां हथासं सिबें नं भिंगु संविधान माग यानाच्वंगु दु। आः दछिया म्याद दुने जूसां अज्याःगु संविधान तयार जुइगु आशा याये ।

More Stories Like this