बुद्धया भाषा नीति

त्रिरत्न मानन्धर "परियति सद्धम्मकोविद"

भगवान बुद्धं थःगु जीवनकालय् स्थानीय भाषाया रुपय् मागधि भाषं धर्मदेशना यानाबिज्याःगु खः। उबलय्या प्रशिद्ध जनपद मगधय् ल्हाइगु थुगु भाषा उगु इलय् मेमेगु आपालं जनपदय् ल्हाइगु भाय् जुयाच्वन। थुकथं मगध भाषा उगु इलय् जनभाषा जुयाच्वंगु व आपाःस्यां थुइगु भाषा जुयाच्वंगु कारणं भगवान बुद्धं धर्म प्रचारया माध्यम थुकियात दयेकूगु खः। थ्वहे मागधि भाषायात कालान्तरय् पालि भाषा धायेगु चलन जूगु खः ।

संसारय् ख्वीम्ह अर्हतपिं (जीवन मुक्तपिं) दयेधुंकाः वसपोलं बहुजनहीत व बहुजनसुखी यायेत छपु लँय् निम्ह मवँसे सद्धर्म प्रचार यायेत उजं बियाबिज्याःगु खः। भिक्षुपिं धर्म प्रचारया झ्वलय् नेपाः व उत्तर भारतया थीथी थासय् धर्म प्रचारार्थ बिज्याःगु खः। तातापाक धर्म प्रचार याःवंपिं भिक्षुपिंसं गन गन थ्यन अनया भासं हे धर्म प्रचार याःगु घटना बुद्धकालीन थीथी प्रसंगं सीकेफु। बुद्धकालय् हे वसपोलया शिक्षायात मेमेगु भाषाय् अनुवाद यानाः प्रचार यायेधुंकूगु संकेत बौद्ध साहित्यय् उपलब्ध जुयाच्वंगु दु। थुकथं बुद्धं धर्मयात न्ह्याग्गु भासं नं प्रचार यायेत छूट बिउगु प्रस्ट जू ।

तर बुद्धं न्ह्याग्गु भासं नं धर्म प्रचार यायेगु छुट बिउगु अबलय्या संस्कृत भाषी धर्मावलम्बीपिंत धाःसा मयःगु खँ नं पाली साहित्यय् उल्लेख जुयाच्वंगु दु। आध्यात्मिकता वा धर्मया खँ धइगु संस्कृत भाषाय् आरुद्ध याःसा जक थुकिया संरक्षण जुइ धयागु मानसिकता दुपिंसं संस्कृत भाषाय् जक बुद्ध शिक्षाया प्रचार जुइमाः धका बुद्धयात अनुरोध यायेगु झ्वलय् निम्ह ब्राम्हणत भगवान बुद्धयाथाय् वयाः आपाःस्यां छपिनिगु शिक्षालाई थःथःगु भाषाय् आरुढ यानाः दुषित यानाच्वन उकियात पनाबिज्याहुँ धकाः आग्रह याः वःगु खः। देवभाषा वा वेदया भाषाया रुपय् जुयाच्वंगु संस्कृतयात उगु इलय् उच्चभाषाया रुपय् ब्राम्हण वर्गतय्सं कयाच्वंगु व संस्कृत बाहेक मेगु भाषायात हीन खंकीगु जुयाच्वन ।

थुकथं संस्कृत भाषाय् रुपान्तर याःसा जक धर्म संरक्षण जुइ वा दुषित जुइ मखु धकाः धाःवःपिंत तथागतं जिगु उपदेशयात संस्कृत भाषाय् आरुढ याःसा जक सही जुइ धकाः धारणा मकायेत व थुकियात थःथःगु भासं अध्ययन यायेगु अनुमति बिउगु जक मखुसें संस्कृत भाषाय् जक आरुद्ध यायेमाः धाइपिं भिक्षुपिंत दुष्कृत्य आपत्ति (विनय उल्लंघन याःगु दोष) लगे यायेमाः धकाः आज्ञा जुयाबिज्यात। वसपोलपाखें भाषाया सम्बन्धय् "अनुजानामि भिक्खवे सकाय निरुत्तिया बुद्ध बचनं परियापुणितुं" धकाः धयाबिज्याःगु दु गुकिया अर्थ खः "भिक्षुपिं, तथागतया बचनयात थःथःगु भासं अध्ययन यायेगु अनुमति बियाच्वना"। संस्कृत भाषा जक परिपूर्णगु भाषा धकाः दावी यानाः उकी आरुद्ध याःसा जक धर्म सुरक्षित जुइ धकाः धया जूपिं पण्डिततय्त बुद्धं उगु इलय् न्ह्याग्गु भासं नं अनुवाद यानाः धर्म प्रचार यायेफु धकाः उजं बिया बिज्याःगुयात भाषाया क्षेत्रय् वसपोलया क्रान्तिकारी पलाःया रुपय् कायेफु। भाषाया समृद्धि धइगु छक्वलं जुइगु मखु। थुकियात गुलि छ्यलाबुलाय् हल उकिया समृद्धि नं बढे जुजुं वनी धयागु वसपोलया अभिप्राय संसारया प्रारम्भिक बुद्ध धर्म नाला कयाच्वंगु देशय् जुयाच्वंगु पालि भाषाया प्रचार प्रसारं पुष्टि यानाच्वंगु दु। थुकथं शुरुंनिसें हे बुद्धयात छगू जक भाषानीतिया विरोधी कथं खकेफु। भाषा प्रति वसपोलया दृष्टिकोण तसकं चक्कं व लचक जू ।

तर धर्मया खँ धयागु अनुभूतिजन्य सत्यया विश्लेषण खः। बुद्धया भासं धायेगु खःसा धर्मया खँ न्यनेगु धयागु श्रुतमय प्रज्ञा जक खः गुकिं धर्मयात यथार्थरुपं ध्वाथुइके फइ मखु। धर्मयात वास्तविक रुपं सीकेगु खःसा अनुभूतिजन्य सत्ययात साक्षात्कार यायेमाः गुकिं भावनामय प्रज्ञाया विकास यायेफइ व जीवन उपलब्धीपूर्ण जुइ ।

अनुभूतिजन्य सत्ययात प्रकट याना तःगु खँ छगू भासं मेगु भाषाय् थ्याक्क अनुवाद यायेत अज्याःगु हे भाव दुगु शब्द मदये फइगु व मेमेगु थीथी कारणं थ्याक्क अनुवाद याये मफइगु वा अन्तरभाषिक कमजोरी दइगुलिं बुद्धया शिक्षा अनुवाद यायेबलय् स्वयम बुद्धं देशना यानाबिज्याःगु मौलिक भाषाया नं सहाराया आवश्यक जू। उकिया लागिं पालि वा मागधि भाषाया नं अध्ययन यायेमाःगु आवश्यक जू। अथे धयागु, धर्मया खँ अभ्यास मयाःपिंपाखें थीथी भाषाय् अनुवाद जुइबलय् अर्थया अनर्थ जू वनेफु। थुज्वःगु जोखिमपाखें बचे जुइत न्ह्यागु भासं बुद्धया शिक्षाया अनुवाद जूसां नं मूल भाषाया महत्वपूर्ण अंशत नापनापं तयेगु प्रचलन जुयाच्वंगु दु। छुं गथे जुयाः अनुवाद मिले मजूसां उकिया मूल पाठ नाप नापं दयाच्वन धाःसा गलत अनुवाद जुयाच्वंगु यात सुधार यायेगु मौका न्ह्याबलें दयाच्वनी। थुकिं बुद्धया मौलिक भाषा सुरक्षित जूवनीसा सत्य दर्शनयात सहज नं याना बी ।

थुकथं बुद्धया शिक्षा थीथी भाषां प्रचार प्रसार याये जिउगु खँयात बुद्ध स्वयमं आज्ञा जुयाबिज्याःगु दु। अध्ययन अध्यापनया प्रारम्भकालय् थःगु मांभाषा धर्मया सवाः थुइके फःसा थुकिया प्रति श्रद्धा अभिवृद्धि जुइगु व उगु शिक्षायात सरल व सर्वसुलभ याना बी। बुद्धशिक्षा थें सार्वजनीन शिक्षायात थ्व तसकं महत्वपूर्णगु खँ खः गुकिं आपाः मनूतय्त धर्म अभ्यास यायेगु प्रेरणा प्राप्त जुयाच्वनी ।

More Stories Like this